Om een goede reflectie te schrijven zijn een verschillende aspecten van belang. Deze zal ik hier met jou delen.
Tip 1. Voldoe aan de voorwaarden
Volgens het boek reflecteren: de basis (2006) zijn er een aantal voorwaarden voor het reflecteren. Namelijk:
– Neem de tijd voor het schrijven van je reflectie.
– Zorg dat je je kunt concentreren.
– Abstractievermogen en analytisch vermogen is van belang.
– Je zult een lerende houding nodig hebben.
– Toon moed en durf je open te stellen voor hetgeen wat komen gaat
– Durf de confrontatie met jezelf aan te gaan.
– Door nieuwsgierigheid naar eigen handelen ben je intrinsiek gemotiveerd: je wilt leren i.p.v. je moet leren.
Tip 2. De situatie
De situatie die je hebt ervaren, heeft waarschijnlijk iets met jou gedaan. Het heeft jou geraakt. Misschien wel negatief of juist positief. Het mag alle kanten op gaan! Betreft de situatie is het belangrijk dat je één moment eruit pakt die jou het meest geraakt heeft. Het kan dus niet gaan over een situatie die zich een week lang afspeelt. Tijdens die week zijn vast verschillende dingen gebeurt, probeer er dan één specifieke uit te halen die jou het meest geraakt heeft en waar jij je reflectie over gaat schrijven. Hoe specifieker de situatie, hoe duidelijker jouw reflectie zal zijn.
Als je een doelstelling hebt, voor bijvoorbeeld je kerntaak 4, is het natuurlijk het mooiste als je een situatie pakt (gericht op de doelstelling) die jou geraakt heeft. Met deze reflectie laat je dan een stukje proces zien wat je in je verslag zou kunnen verwerken.
Tip 3. Emoties/gevoel
Schrijf in je reflectie over je emoties en gevoel. Dit zorgt namelijk voor diepgang (zie de ijsbergheorie) in je reflectie waarbij je de kern van de situatie raakt. Emoties zorgen namelijk voor verandering. Het is niet altijd voor iedereen even gemakkelijk om hier over te praten. Je bent dit misschien niet gewend en je weet niet hoe anderen dit opvatten. Kwetsbaarheid tonen is eng, maar het is het waard zegt Brené Brown (2012).
Vulnerability (kwetsbaarheid) is volgens het Merriam-Webster-woordenboek afgeleid van het Latijnse vulnerare, dat ‘verwonden’ betekent. Als definitie wordt gegeven ‘gewond kunnende worden‘ en ‘blootgesteld aan aanvallen of beschadiging‘.
Sommige mensen zijn van mening dat het tonen van emoties een onderdeel van zwakte is: hou je sterk en groot! Grappig, want het Merriam-Webster definieert weakness (zwakte) daarentegen als ‘niet bestand zijn tegen aanvallen of verwonding‘.
Ik zie een duidelijk verschil tussen kwetsbaarheid en zwakte. Bij kwetsbaarheid geef je aan: ik stel me open voor alles om me heen en neem het risico beschadigt te worden. Je staat open om te leren. Bij zwakte sluit je jezelf af van alles wat jou kan beschadigen en sta je niet open voor alles om je heen.
Tip 4. Zorg voor structuur in de reflectie
Om het voor de lezer overzichtelijk te maken, kan het handig zijn om elke aparte fase als titel te gebruiken en vervolgens de vragen te beantwoorden die het model voor jou aangeeft. De lezer weet dan precies welke fase je op dat moment beschrijft. Bij het model dat je gebruikt staan verschillende vragen aangegeven, je zou hier ook prima je zin mee kunnen beginnen (zie voorbeeld).
Een klein voorbeeldje:
1. Fase 1: ervaren (de situatie)
Ik wilde bereiken dat..
Ik wilde letten op..
De concrete acties waren..
2. Fase 2: Terugkijken
Ik zag…
Ik dacht…
Ik wilde..
Ik deed..
Ik voelde me..
Ik was boos/verdrietig/blij/teleurgesteld/enzovoorts…
Hier vind je een handig invuldocument van het reflectiemodel van Korthagen.
Hier vind je een handig invuldocument van het reflectiemodel van STARR.
Tip 5. Zoek literatuur om jezelf meer handvatten te geven
Ben je opzoek naar boeken over reflecteren? Kijk dan eens bij een van de volgende titels:
- Docenten leren reflecteren (2005)
– Fred Korthagen, Bob Koster en Ko Melief - Reflectietools (2006)
– Karim Benammar, Marieke van Schaik, Irene Sparreboom, e.a. - Reflecteren: de basis (2015)
– Mirjam Groen - Effectief handelen door reflectie (2008)
– Mirjam Groen - Werkboek POP (2004)
– Jos Arets, Vivian Heijnen, Lei Ortmans
Ben je opzoek naar artikelen over reflecteren? Klik dan eens op een van de volgende linken:
- Problemen met reflecteren,
- reflectie als drijfveer van het leerproces,
- Effectiever leidinggeven door reflecteren op eigen handelen,
- Reflecteren en onderwijs: een taxonomie
Tevens zijn er ook nog eens twee reflectiespellen die jou helpen dit te oefenen!
- Reflectiespel 2 – de basis van alle competenties (2012, 2e druk)
- Reflectiespel 1 – de basis van alle competenties (2009, 1e druk)
– Marijke Lingsma, Marijke Sybesma, Jan Oosting
Kerntaak 4 